TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE ÖLEN FİİLLER

Abstract

Türkçenin ölü kelimeleri hakkında yapılacak araştırmalar, söz varlığına yapacağı katkılar yanında dil ve kültür tarihine dair bilinmeyen birtakım hususların öğrenilmesine ve bu dil olayının özelliklerini aydınlatmaya yarayacaktır. Dil bilgisinin diğer alanlarına dair çalışmaların çokluğuna ve çeşitliliğine karşılık semantik ve özellikle etimoloji alanındaki araştırmalar sınırlıdır. Dîvânu Lugâti‟t-Türk (DLT) ve Kutadgu Bilig (KB) dizinlerinden tespit edilen ve bugün kullanılmayan fiillerin ölme nedenlerinin gruplandığı bu çalışmayla bu alana bir katkı amaçlandı. Çalışmada araştırmacıların kelimelerin ölme sebebine dair açıklamalarına yer verildi. Sözlüklerle karşılaştırılarak tespit edilen ölü fiiller, unutulma sebeplerine göre sekiz grupta sıralandı. Anlamı kaba olduğundan yerine başkası kullanıldığı için ölen fiilin bulunmaması dikkat çekti. Türediği isim öldüğü için unutulan fiilleri anlamak kolay olduğundan bunlara birkaç örnek verilmekle yetinildi. Yabancı kelime yerine Türkçesi kullanıldığı için ölen bir adet fiil, kısalık/fonetik sebeplerle ölen dokuz adet fiil tespit edildi. Fiillerin ölümünün (elli bir fiille) en fazla sosyal, kültürel, dinî ve tarihî vb. sebeplerden kaynaklandığı sonucuna ulaşıldı. Eylem aynı eylem olduğu için fiillerde değişiklik öngörülmeyebilir ama tarihî süreçte ince ayrımlar ortaya çıkmış, bu durum da bazı fiillerin zamanla ölmesine neden olmuştur. Arapça, Farsça gibi yabancı dillere ait unsurların yoğun olarak bulunduğu divan şiirine ve nesrine ait örneklerde bile fiillerin korunduğu bir dilde bu kadar fiilin ölmesi dikkat çekicidir.

The researches on the Turkish obsolete words shall provide some contributions to vocabulary and also make some unknown issues regarding the history of language and culture to be evident and help to explain the features of language. Despite the multiplicity and diversity of studies on the other areas of grammar, there is limited research in the area of semantics and especially etymology. This study aims at making a contribution to grammar by classifying the reasons why the verbs that are identified from the Dîvânu Lugâti't-Türk (DLT) and Kutadgu Bilig (KB) indexes and are not in use today have been dead. This study includes in the researchers‟ explanations regarding the reasons why the words are no longer in use. The obsolete verbs chosen comparatively from the dictionaries are ordered in eight groups according to the reasons of oblivion. It is noteworthy that there are no obsolete verbs as a result of substituting other verbs since their meanings are rude. A few examples have been given to the forgotten verbs as a result of the fact that nouns from which they are derived are dead. One obsolete verb has been identified as a result of using Turkish equivalence of a foreign word and nine obsolete verbs due to shortness or phonetic reasons. It has been concluded that deaths of verbs (fifty one verbs) stem from, at the very most, social, cultural, religious and historical reasons, etc. Because the action is the same action, no change in the verbs may be foreseen, but in the historical process subtle distinctions have emerged, which has caused some verbs to die over time. It is worth considering that such amounts of verbs have been dead in a language where verbs are well protected, even in the samples regarding Divan poetry and prose in which elements belonging to foreign languages such as Arabic and Persian are intensively present.